`İNSANIN FOSİL KALINTILARINDAN ÖĞRENDİKLERİMİZ-II` BAŞLIKLI KÖŞE YAZIMIZ ÇIKTI

Antropoloji, fosillerden nasıl yararlanır? Bir canlı olarak insan, diğer canlılarla ortak geçmişe sahiptir. Bu ortak geçmiş bize bugünden itibaren geçmişe doğru adım adım yüzlerce, binlerce hatta milyonlarca yıl geriye doğru giderek, insanlığın geçmişi hakkında bizlere deliller sunar. Bunu anlayabilmenin tek yolu ise fosil avcılığı yapmak.

Tam olarak 4.6 Milyar yıl yaşında olan Yerküre, oluşumundan bu yana sayısız jeolojik olaylara şahit oldu. Örneğin pek çok kez Yeryüzü buzullarla kaplandı, levhalar bir yılda yaptıkları milimetrik hareketlerle, milyonlarca yılda yer değiştirdi, bazen birbirleriyle çarpışarak dağları, bazen da birbirlerinin altına dalarak volkanik ada yaylarını ya da dağ zincirlerini oluşturdu. Tüm bu olaylar, yeni kıtaların yeni okyanusların oluşumuna, küresel iklim değişimlerine, deniz seviyesinin alçalıp yükselmesine, küresel rüzgâr  ve akıntılarının yön değiştirmesi gibi büyük değişimlere neden oldu. Elbette bu büyük değişimler, Yeryüzündeki makro ve mikro boyuttaki tüm canlıları etkiledi. Asıl soru bu küresel değişimlerin ne olduğu, ne zaman gerçekleştiği ve canlıları nasıl etkilediğidir? İnsanlık eşsiz zekâsı sayesinde ulaştığı teknolojik düzeyle pek çok sorunun gizemini çözebilecek bilgi birikimine sahip. Ama geçmişi gösterecek bir ayna henüz icat edilmedi. Yine de şanslı sayılırız, çünkü “geçmiş” onu keşfetmemiz için geride devasa izler bıraktı ve bu izler bizden sonrakilerin bizi anlayabilmesi için de bırakılmaya devam ediyor. Fosil olarak tanımladığımız bu izler, bir zamanlar yeryüzü sakinleri olan canlılardan geriye kalan sertleşmiş kalıntılardır. İşte bu kalıntılar Yeryüzünün milyarlarca yıllık öyküsünü anlatmakla kalmıyor, insanlığa, bir özne olarak kendisinin geçtiği milyonlarca yıllık dönemleri de gözler önüne seriyor. İşte bu nedenlerle Antropoloji bilimi insanlığın geçmişinin aynası niteliğindedir. O aynaya bakarak modern insanın ilk nerede ortaya çıktığı, hangi göç yollarını kullanarak nerelere ulaştığı, nerelerde konakladığı, hangi kültürleri oluşturduğu ya da hangi koşullarda yaşadığı, yaşamak ve türünü devam ettirmek için çevre koşullarıyla nasıl mücadele ettiği gibi pek çok soruya cevap verebilirsiniz. 

Antropoloji, fosillerden nasıl yararlanır? Bir canlı olarak insan, diğer canlılarla ortak geçmişe sahiptir. Bu ortak geçmiş bize bugünden itibaren geçmişe doğru adım adım yüzlerce, binlerce hatta milyonlarca yıl geriye doğru giderek, insanlığın geçmişi hakkında bizlere deliller sunar. Bunu anlayabilmenin tek yolu ise fosil avcılığı yapmak. Döneme ait hem fosil hem de sedimanlar üzerinde yapılan izotopik çalışmalar bize jeolojik süreçlerle iklimin değiştiğini, iklim ile beraber bitki örtüsünün de bu değişimden etkilendiğini gösterir. Fiziki coğrafyanın değişmesi, üzerinde yaşayan pek çok diğer canlı türlerini de etkiler. Yeni çevresel koşullar beslenme ve üreme gibi dengeleri alt üst etmiş, içine rekabet, av-avcı ilişkisi gibi pek çok yeni parametre eklenince, değişim/evrim belki de bazı canlılar için kaçınılmaz olmuştur. Elbette tüm bunları sadece fosillerden öğrenmiyoruz. Uniformitaryanizm olarak bilinen “birörneklik” kuramı, bugün yaşayan canlılar üzerinden geçmişe dair çıkarımlar yapmamıza olanak sağlıyor. Bu noktada evrimsel biyoloji ve genetik gibi bilimler devreye girerek, bilim felsefesinde tümevarım dediğimiz, doğruya en yakın olan senaryoyu oluşturuyorlar. Bu çerçeveden baktığımızda, antropoloji bilimi, insanın, homininler dahil yaklaşık 8 milyon yıllık  geçmişiyle ilintili yaşadığı ortamlara dair tüm fiziksel, kimyasal ve biyolojik koşulları (paleoekolojisi), paleontoloji disiplininin çalışma yöntemleri içinde ele alarak inceler diyebiliriz, böylece insanın milyonlarca yıl eskiye giden kültürel ve biyolojik evrimi açıklanmaya çalışılır. Bu araştırmayı da özellikle kafatası ve diş fosilleri ile yapar. Bu kapsamda paleoantropoloji, insan topluluklarının yaşlandırılması ve paleoekolojisinin aydınlatılması konusunda paleontolojinin kullandığı yöntemleri kullanır

(JMO Mavi Gezegen Dergisi 2022-30. Sayı).
Güzel günler dileğiyle.

https://www.kuzeyekspres.com.tr/insanin-fosil-kalintilarindan-ogrendiklerimiz-1